مقدمه: از زرتشت و دين او اطلاعات بسيار اندكي بجا مانده است. بطوريكه مورخان حتي تاريخ تقريبي تولد او را نمي دانند! مورخان شرقي مانند ابوريحان بيروني تاريخ تولد او را پانصد سال قبل از ميلاد، يعني دوهزار و پانصد سال پيش و مورخان يوناني تاريخ تولد او را پنج هزار سال قبل از جنگ تروا، يعني هشت هزار و دويست سال پيش مي دانند. (جنگ تروا كه بروايتي يك افسانه بيش نيست، حدود هزار و دويست سال قبل از ميلاد ذكر شده است). واضح است كه چنين آمار و ارقام متفاوت نمي توانند قابل استناد باشند.
اطلاعاتي كه امروزه از دين زرتشت وجود دارند به دو دسته تقسيم مي شوند:
1 . اطلاعاتي كه از دوره پادشاهان ساساني باقي مانده اند و حاصل آن كتاب "زند" (ترجمه اوستا بزبان پهلوي) مي باشد.
2 . خيالبافي هاي قرون بيستم و بيست يكمي كه توسط مسلمانان معاصر خسته از اسلام افراطي، ساخته و پرداخته مي شوند تا با توسل به يك آئين من درآوردي ايده آليستي، براي كشتي در هم شكسته زندگي خاورميانه اي يك ساحل نجات باشد.
متأسفانه هيچكدام از دو منبع فوق معتبر نيستند. در مورد خيالبافي هاي نسل امروزي، شاهد هستيم هر روز صدها آئين من درآوردي جديد كه كپي شده زندگي مدرن غربي ست، به دين زرتشت نسبت مي دهند تا به گمان خود، لشكر عوام را قانع كنند و بسوي مدرنيسم حركت دهند! اينگونه افراد بدون مدرك و سند، با بازي با كلمات چهره اي جديد از زرتشت و دين او مي سازند. هر چند آنان نيت خير دارند ولي چون روش دروغ و كلك است، ره بجائي نخواهيم برد، زيرا بار كج به منزل نرسد.
در مورد صحت دين زرتشت احياء شده در زمان ساسانيان هم شك و ترديد فراوان وجود دارد. زيرا نمي توان به آئيني كه توسط پادشاهان احياء يا ابداع شده اعتماد نمود. دين بايد از سياست جدا باشد. زيرا سياستمداران گاه مجبور به گفتن دروغ مي شوند، در حاليكه افراد روحاني نبايد در هيچ شرايطي دروغ بگويند. هر وقت دين و سياست با هم آميخته شوند، احتمال آلودگي دين و اضمحلال آن بسيار زياد خواهد بود. در زمان ساسانيان (زازانيان) اديان بسياري بوجود مي آمدند، پادشاهان ساساني از ترس افزايش قدرت روحانيان مذهبي، درصدد براندازي اديان متنوع شدند. ولي دين را نمي توان با زور برانداخت، بلكه آنرا مي توان با دين ديگر جايگزين نمود. پادشاهان ساساني هم بفكر احياء دين زرتشتي افتادند تا با آن بهانه اديان ديگر را سركوب و با در كنترل گرفتن روحانيان زرتشتي در چنبره خود، قدرت پادشاهي خود را حفظ كنند. بنابراين پادشاهان ساساني ادياني مانند مسيحي هاي ارمني و آشوري، مانوي ها، مزدكي ها و غيره را سركوب و دين زرتشت جديد را جايگزين كردند. ولي چون از دين زرتشت اطلاعات بسيار اندكي باقي مانده بود، بنابراين براي پر كردن خلأ حاصل، آئين ميترا را با دين زرتشت در آميختند تا دين كاملي حاصل گردد. اين مسئله اعتبار كتاب زند (ترجمه اوستا به زبان پهلوي) را بيشتر زير سؤال برده است. امروزه كتاب اصلي اوستا موجود نيست و فقط ترجمه هاي آن به زبانهاي
پهلوي ساساني (كردي زازاني) و سانسكريت موجود مي باشند كه بعد از ظهور اسلام به زبان فارسي نيز ترجمه شده است. به ترجمه كتاب اوستا به زبان پهلوي، "زند" و به ترجمه فارسي آن، "پازند" گفته مي شود. زرتشتيان ايراني پيرو "زند" و زرتشتيان هندي پيرو "پازند" هستند. تفاوت هاي بين آداب و رسوم زرتشتيان ايراني و هندي آنقدر زياد است كه ديگر كسي رغبت نمي كند دنبال تفاوت ها بگردد، بلكه سعي مي كند اگر نقطه اشتراكي باشد آنرا پيدا كند، كه اين خود دليل ديگري بر تحريف دين باستاني زرتشت مي باشد.
اَشو زرتشت اسپيتمان كي بود؟
واژه " اَشو"  كه معلوم نيست يك لغت اوستائي يا پهلوي ست، در معناي حضرت يا جناب آمده است. پس اَشو زرتشت، يعني حضرت يا جناب زرتشت. واژه "زرتشت" هم لقبي ست كه به آن پيغمبر باستاني اطلاق شده است. هنوز هيچ مورخ يا زبان شناسي نتوانسته است ريشه واژه "زرتشت يا زردشت" را شناسائي كند. بعضي ها آنرا لغت اوستائي، بعضي ها لغت پهلوي و بعضي ها از واژه " زُراِستر" يوناني مي دانند. وقتي ريشه كلمه اي نامشخص و نامأنوس باشد، معني كردن لغوي آن دليل بر كم خرديست. امروزه بسياري از مردم منطقه براي مصادره كردن افتخارات تاريخي همسايگان، حاضر به هر كاري حتي جعل تاريخ هستند! بنابراين با بازي با كلمات و اغفال عوام، سعي فراوان در تملك واژه ها به زبان خودي مي كنند! بعنوان مثال؛ اينترنت پر از چنان وب سايتهاي آشفته و پريشاني ست كه بيشتر آنها بوي فاشيسم مي دهند تا بوي تاريخ.
نام واقعي زرتشت مشخص نيست، ولي در بعضي كتب او را با نام ابراهيم معرفي كرده اند. {منبع: شاهنامه فردوسي}. "اسپيتمان يا اسپنتمان" جد نهم زرتشت بود كه بعنوان اسم فاميل او انتخاب شده است. {منبع: زند اوستا} . فردوسي در معرفي زرتشت چنين مي گويد:
نهم پور زرتشت پيشين بُد او   –    براهيم پيغمبر راستگو
( در تنگناي قافيه ابراهيم به براهيم تبديل شده است).
نام مادر زرتشت را  "دغدو"  يا  "دغدي" ذكر كرده اند. {منبع: لغتنامه آنندراج}. بهرام پژدو هم سروده است:
روايت كند مؤبد روزگار   -    كه بگرفت دغدو به زرتشت بار
"دغدو" يك لغت تركي ست و از مصدر "دوغماق" بمعني زائيدن مي آيد. "دوغدو" يعني زاينده، بدنيا آورنده، كه كنايه از خود مادر است نه نام مادر. چون مورخان نام مادر زرتشت را نمي دانستند، بنابراين واژه "دغدو" يعني بدنيا آورنده را بكار برده اند و كسانيكه معني واژه تركي "دغدو" را نمي دانستند، گمان كرده اند كه نام مادر زرتشت چنان بوده است!
محل تولد زرتشت
محل تولد زرتشت "اورميه" در آذربايجان است. سوئيداس مورخ يوناني در كتاب لغتنامه خود، زرتشت را با واژه "داناي ماد" معرفي كرده است. شهر اورميه كه آنرا به غلط اروميه مي نويسند، در ساحل درياچه چيچست (نام قديم درياچه اورميه) محل تولد زرتشت ذكر شده است. {منبع: نزهة القلوب}. امروزه سودا گران تاريخ كه آشكارا بدون مدرك و سند جهد در جعل تاريخ و مشاهير آذربايجان مي كنند، سعي نموده اند كه محل تولد زرتشت را جعل نموده و با معرفي كردن زرتشت بعنوان همشهري خود، مثلاً ارزش ومنزلت مليت خود را بالا ببرند! از بلخ، فسا، كردستان گرفته تا ارمنستان باستان به اشو زرتشت تابعيت افتخاري داده اند! البته بعضي از اين اشتباهات سهوي و بعضي عمدي بوده اند. در مورد زرتشت اهل فسا اشتباه سهوي بوده، زيرا در زمان ساسانيان شخصي بنام زرتشت خُركان وجود داشت كه استاد ماني بنيانگذار آئين مانوي بود. بعضي ها زرتشت خُركاني را با اشو زرتشت اسپيتمان اشتباهي گرفته اند. بعضي ديگر محل
شهادت زرتشت يعني بلخ را با محل تولد وي اشتباه گرفته و مدعي شده اند كه زرتشت اهل بلخ بود. بعضي از همسايه ها هم بعلت نزديكي جغرافيائي با شهر اورميه، درصدد هستند تا با بازي با كلمات و اغفال عوام، زرتشت را از خودشان معرفي كنند تا شايد اندكي بر وجهه تاريخي خود بيفزايند!
اورميه كه در اصطلاح محلي "اورمي" گفته مي شود يك واژه سومري ست و به شهر مقدس اطلاق مي شود. در تورات محل تولد حضرت ابراهيم نيز با واژه "اور يا اورمي" آمده است. {منبع: تورات}. ("اور" تلفظ عبري و "اورمي" تلفظ سومري آنست). در اديان زرتشتي، يهودي، مسيحي و اسلام، شهرهاي مقدس (قبله) با پيشوند "اور" آورده شده اند. "اورميه يا اورمي" شهر مقدس زرتشتيان. "اور يا اورمي" محل تولد حضرت ابراهيم. "اورشيلم  يا اورسليم" قبله يهودي ها، مسيحي ها و قبله نخست مسلمانان.
ساوالان محل مبعث زرتشت
زرتشت در سن سي سالگي در دامنه هاي كوه ساوالان به پيامبري مبعوث شد و سرودن گاتها را آغاز كرد. {منابع: هفت اقليم - انجمن آرا - زرتشت پيامبر ايران باستان، اثر ويليامز جكسن}.
ساوآلان كه در فارسي به آن سبلان گفته مي شود، يك واژه تركي ست بمعناي "گيرنده وحي". "ساو" يعني وحي و "آلان" يعني گيرنده. در قديم وقتي لغات خارجي كه حرف "و" داشتند، وارد زبان فارسي مي شدند، حرف "و" به "ب" بدل ميشد. مثل: ساوالان، وهشت، واران كه بصورت سابلان يا سبلان، بهشت و باران در آمده اند. {منبع: فرهنگ دكتر حسن عميد}. استاد ابراهيم پور داوود، از زرتشت شناسان معروف ايراني در رابطه با كوه ساوالان مي نويسد: "جايگاه ساوالان براي زرتشتيان همانند كوه طور براي يهوديان است".
زرتشت از ديدگاه قرآن
در كتاب قرآن، دين زرتشت بعنوان يك دين الهي صاحب كتاب معرفي شده است. در قرآن آمده است: (إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هادُوا وَ الصَّابِئِينَ وَ النَّصارى‏ وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ). {سوره حج. آيه 17}.
در زبان عربي به دين زرتشت "مجوس" گفته مي شود كه معرب شده واژه يوناني "مغوس" يا "مغ" مي باشد. {منابع: برهان – لغتنامه آنندراج}. علامه طباطبائي، مجوسيان را صاحب كتاب و پيرو زرتشت معرفي كرده است. {منبع: تفسير الميزان}.
اوستا كتاب مقدس زرتشت
كتاب مقدس زرتشت اوستا نام دارد كه شامل پنج قسمت است.
1 . يسنا: مربوط به مراسم مذهبي و جشنها مي باشد
2 . گات ها: سروده هاي زرتشت به زبان اوستائي كه از بين رفته اند و فقط ترجمه آنها به زبانهاي سانسكريت و پهلوي ساساني (كردي زازاني) باقي مانده اند. گاتهاي امروزي زياد معتبر نيستند، زيرا ترجمه شعر از زباني به زبان ديگر آنهم بصورت شعر در حجم زياد غير ممكن است مگر با تغييرات فراوان جهت رعايت وزن و قافيه. در ضمن چون كتاب زرتشت توسط دربار شاهان ساساني ترجمه و گرد آوري شده است، از بعد مذهبي خارج و حالت سياسي بخود مي گيريد.
3 . يشتا: مربوط به دعاها مي باشد. ( واژه "يشتا" از زبان اوستائي وارد زبان پهلوي شده، علامت مصدري گرفته و بصورت "يشتيدن" در آمده است. از زبان پهلوي هم وارد زبان فارسي شده و بصورت "پرستش و پرستيدن" در آمده است
4 . ويس پرد: در مورد آداب پرستش مي باشد
5 . ونديداد: در رابطه با خلقت جهان مي باشد
زند اوستا
ترجمه كتاب اوستا به زبان پهلوي ساساني را "زند" گويند. "زند" يعني آتش جهنده. {منابع: برهان – فرهنگ جهانگيري – فرهنگ رشيدي – انجمن آرا – لغتنامه آنندراج – ناظم الاطباء}. خاقاني هم سروده است:
بگويم كآن چه زند است و چه آتش   -  كزو پازند و زند آمد مسما
زبان اوستائي چه بود؟
كتاب مقدس زرتشت يعني اوستا از بين رفته است و معلوم نيست كه به چه زبان و خطي نوشته شده بود. نكته قابل توجه اينجاست كه آيا هشت هزار سال پيش در كشور ماد باستان الفبائي وجود داشت كه كتابي نوشته شود يا نه؟!
مورخين يوناني كه نام زبان مادها را نمي دانستند، آنرا زبان مادي يا اوستائي ذكر كرده اند. حال اين زبان مادي يا اوستائي چه بود، هيچ توضيحي نمي دهند. بعضي اوقات نام زبان و نام مليت يكي ست. مثل عربستان كه هم نام زبان و هم نام مليت عربي ست. ولي بعضي اوقات نام مليت با نام زبان متفاوت است. مثل مليت آمريكائي كه نام زبان آنان انگليسي ست و زباني بنام زبان آمريكائي وجود ندارد. در كتب قديم يوناني، به نام هيچ زباني اشاره نمي شود و تمام زبانها را با نام كشورمي نامند. مثلاً به زبان كشور سكا (ازبكستان امروزي) زبان سكائي گفته اند، هرچند كه زبان سكاها تركي بوده و هست. بعضي از خارجي ها كه در مورد ايران اطلاعاتي ندارند، زبان ايران را ايراني مي نامند، هر چند كه زباني بنام زبان ايراني وجود ندارد. همينطور زبان مادي يا اوستائي، نام هائيست كه از روي ناشناسي داده شده اند. هرودت مورخ يوناني، مي نويسد: "مردم طرفين رودخانه ارس با مردم سكاها هم نژاد (هم زبان) هستند". {منبع: تاريخ هرودت. جلد اول}.
فردوسي و خاقاني، واژه  "اَوستا ...1... " را بصورت  "اوْستا  ....2...." يا " اُستا" تلفظ كرده اند. فردوسي مي گويد:
همي گويد از آسمان آمدم   -   ز نزد خداي جهان آمدم
خداوند را ديدم اندر بهشت  -  مر اين زند و اُستا همه او نوشت
خاقاني هم مي گويد:
توئي خاقانيا طفلي كه استاد تو دين بهتر  -  چه جاي زند و اُستا هست با زردشت و نيرانش
واژه اُستا يا اوْستا با جَزم "و" يك واژه تركي ست و بصورت فوق تجزيه مي شود: اوْست (اُست) + ا . "اوْست" يعني بالا و "ا" علامت اسم مكان است. اوْستا (اُستا) يعني جايگاه بالا، كسي يا چيزي كه جايگاه بالائي دارد. شايد كنايه از آسمان معنوي باشد كه جايگاه آن بالا است و فردوسي هم آنرا آسمان بهشت مي نامد كه در جايگاه بالا قرار دارد. واژه تركي اُستا (اوْستا) بزبان فرانسه يا انگليسي ....3..... ترجمه مي شود.
عليرغم اينكه از كتاب زرتشت و تمدن زرتشتيان فقط ترجمه هاي پهلوي و سانسكريت باقي مانده اند، لغات تركي فراواني در آن متون ديده مي شوند كه در اينجا به بررسي تعدادي بسنده مي كنيم:
1 . دغدو، يعني بدنيا آورنده. اشاره به مادر زرتشت دارد
 2 . اُستا (اوْستا). اوْست + ا = جايگاه بالا
3 . ساوآلان. ساو + آلان = گيرنده وحي
4 . ساو بلاغ. ساو + بلاغ = چشمه وحي. ساو يعني وحي و بلاغ يعني چشمه. در زبان تركي به پيغمبر، "ساوبلاغ" يعني چشمه وحي گفته مي شود. زيرا پيغمبر همچون چشمه اي، جاري كننده وحي از جانب خدا بسوي انسان است.
5 . فروردين. فر + وردين = روح دهنده. در كتاب اوستا به "فر" يا "فره" اشاره مي شود. "فره" نوري ست كه از جانب اهورا مزدا ساطع مي شود و مخلوقات بدان قوت زندگي مي يابند. {منبع: اوستا}. "فره" همان است كه در زبان عربي به آن "روح" گفته مي شود. "وردين" يك واژه تركي به معناي "دهنده" است و از مصدر "ورماق" مي آيد. پس فروردين يعني روح دهنده. زيرا در اول فصل بهار، خداوند به طبيعت روح و جان (فر) تازه مي دهد. عنصري مي گويد:
گرفت از ماه فروردين جهان فر  -  چو فردوس برين شد هفت كشور
عنصري، جهان را گيرنده "فر" و فروردين را دهنده "فر" معني كرده است. همينطور امير معزي هم سروده است:
ز فر ماه فروردين جهان چون خلد رضوان شد - همه حالش دگرگون شد همه اسمش دگرسان شد
6 . آرتا وهشت. آرتا + وهشت = وسط بهشت. "آرتا وهشت"  تلفظ قديمي "اردي بهشت". {منبع: فرهنگ دكتر حسن عميد}. "آرتا ، آرادا" به معناي "وسط" در زبان تركي ست. (آرتا، تلفظ رسمي و آرادا، لهجه تبريزي). وهشت يعني بهشت. "آرتا وهشت" يعني وسط فصل بهشت. زيرا در آذربايجان زيباترين فصل، بهار است بنابراين آنرا فصل بهشتي مي ناميدند و ماه وسط فصل بهار را "آرتا وهشت" (اردي بهشت) ناميده اند.
تداخل آئين ميترا با دين زرتشت
بعضي از آداب و رسوم و جشن هائيكه امروزه به دين زرتشت نسبت داده مي شوند در اصل از آئين ميترا به دين زرتشت وارد شده اند. بعنوان مثال جشن هاي مهرگان و يلدا از آئين ميترا و چهارشنبه سوري هم از مزدكي ها مي آيد و ربطي به دين زرتشت ندارند. عيد نوروز مهمترين جشن زرتشتيان بود.
1 . جشن مهرگان، جشن خورشيد پرستان بود كه توسط فريدون شاه رايج شد. {منابع: شاهنامه فردوسي- التفهيم، اثر ابوريحان بيروني}. جشن مهرگان در زمان ساسانيان با دين زرتشت آميخته شد. فرودسي سروده است:
فريدون چو شد بر جهان كامگار -  ندانست جز خويشتن شهريار
دل از  داوري ها  بپرداختند   -   بآيين يكي جشن نو ساختند
پرستيدن مهرگان دين اوست -  تن آساني و خوردن آيين اوست
اگر يادگار است از او ماه مهر -  بكوش و برنج ايچ منماي چهر
2 . جشن يلدا "يلدا" يك لغت سرياني بمعناي تولد است كه به زبانهاي پهلوي و فارسي مترادف ندارد و اين بدان معناست كه اين رسم وارداتي ست و بومي نمي باشد. يلدا يعني تولد خورشيد. از آنجائيكه مي دانيم زرتشتيان خدا پرست هستند نه خورشيد پرست، پس يلدا يعني تولد خورشيد ربطي به دين زرتشت ندارد.
3 . اورمزد يا ستاره پرستي "اورمزد"  بمعناي سياره مشتري مي باشد. {منابع: غياث اللغات – شرفنامه منيري – مؤيد الفضلا}. كتيبه هائيكه در زمان هخامنشيان نوشته شده اند، همه با نام  "اورمزد" آغاز شده اند و اين بدان معناست كه هخامنشيان ستاره و خورشيد پرست بودند (سولاريست). آرم فروهر كه در كتيبه هاي گنج نامه در همدان، بيستون در كرمانشاه و تخت جمشيد ديده مي شود، علامت الهه خورشيد است كه هيچ ربطي با دين زرتشت ندارد. آرم هائي شبيه فروهر (خورشيد بال دار)، در تمدن هاي باستاني آشور، مصر و ديگر كشورهاي خورشيد پرست وجود داشته است. (شكل 1،2). در كتاب تاريخ هرودت جلد اول، توضيحات كافي در رابطه با خورشيد پرستي در بين پارسيان و عيلامي ها داده شده است. در تخت جمشيد كتيبه اي كشف شده است كه واژه "اورمزد" را با واژه يوناني زئوس (سياره مشتري) مترادف معني كرده است. {منبع: ايران در زمان ساسانيان، اثر آرتور كريستين. ترجمه رشيد ياسمي}.
4 . دفن نكردن مردگان هرودت مي گويد: "پارسيان جنازه مردهايشان را دفن نمي كنند و در هواي باز قرار مي دهند تا طعمه سگها و لاشخورها شود". {منبع: تاريخ هرودت، جلد اول}. امروزه زرتشتيان ايراني و هندي هم مردگان خود را دفن نمي كنند. (البته اخيراً بعضي از زرتشتيان ايراني حاضر به دفن مردگان شده اند). اين رسم نمي تواند زرتشتي باشد، زيرا چنان رسمي در زادگاه زرتشت يعني ماد باستان وجود نداشته است.
5 . ازدواج خواهر با برادر ازدواج با محارم در بين پارسيان باستان رايج بود. بسياري از شاهزادگان هخامنشي با خواهران خود ازدواج كرده بوند. بعنوان مثال مي توان به ازدواج كمبوجيه پسر كورش با خواهرش آتوسا و ازدواج داريوش سوم با خواهرش اشاره نمود. {منابع: تاريخ آريين -  تاريخ هرودت}. در دين زرتشت هم مستحب است كه برادر با خواهر خود ازدواج كند. چنان رسمي در زادگاه زرتشت يعني ماد باستان وجود نداشته است پس نمي تواند رسم واقعي زرتشتيان باشد. 
Avesta….> 1
Usta …….>2
Superior….>3

نوشته : مهندس حسن راشدي

قايناق