سلطان محمود غزنوي، با طراحي يك پرچم ويژه، براي نخستين بار، دستور داد نقش يك ماه را روي پرچم خود كه رنگ زمينه آن يك‌پارچه سياه بود، زردوزي كنند. سلطان مسعود غزنوي، به انگيزه دلبستگي به شكار شير، دستور داد نقش و نگار يك شير، جايگزين ماه شود؛ نقشي كه در دوره بعد با خورشيد و شمشير همراه شد و ميان نقش پرچم رفت.

نماد شير و خورشيد، يكي از كهن‌ترين نمادهاي ايرانيان است كه در طول تاريخ بارها به عنوان نشانه رسمي ايرانيان مورد استفاده قرار گرفته است.

بررسي تاريخي به دست آمده از نقش‌برجسته‌هاي كهن، نشان مي‌دهد كه ايرانيان كهن به آن اهميتي خاص مي‌دادند. شير، نماد شجاعت و خورشيد مظهر روشنايي و علامت ميترا (مهر) بود. اما اين پيوند، در قرار گرفتن اين دو نماد در كنار يكديگر، در دوره‌هاي ديگر رخ داد.

در باور شيعي، در تصاويري كه از حضرت علي به صورت شمايل تصوير كرده‌اند، حضرت علي(ع) در حالي كه شيري در كنارش ايستاده، شمشيري به دست داشت.
تا زمان صفويه، نقش شير و خورشيد در تمامي پرچم‌هاي ايران بوده است. در دوره صفويه، شاه اسماعيل اول و شاه طهماسب اول، روي پرچم خود نقش شير و خورشيد نداشتند. پرچم شاه اسماعيل، يك‌پارچه سبز رنگ بود و بر بالاي آن، تصوير ماه قرار داشت.

شاه طهماسب نيز، چون خود زاده ماه فروردين (برج حمل) بود، دستور داد به جاي شير و خورشيد تصوير گوسفند (نماد برج حمل) را هم روي پرچم‌ها و هم بر سكه‌ها ترسيم كنند. پرچم ايران در بقيه دوران حاكميت صفويان سبزرنگ بود و شير و خورشيد را روي آن زردوزي مي‌كردند؛ البته موقعيت و طرز قرار گرفتن شير در همه اين پرچم‌ها يكسان نبوده؛ شير، گاه نشسته بوده، گاه نيم‌رخ و گاه رو به سوي بيننده؛ در بعضي موارد هم، خورشيد از شير جدا بوده و گاه چسبيده به آن.
پرچم رسمي حكومت نادر، از ابريشم سرخ و زرد بافته كه روي آن تصوير شير و خورشيد نقش بسته بود، اما درفش ملي ايرانيان در اين زمان، سه رنگ سبز، سفيد و سرخ، با شيري در حالت نيم‌رخ و در حال راه رفتن داشته كه خورشيدي، نيمه بر آمده بر پشت آن بود و در درون دايره خورشيد نوشته بود: «المك ‌الله»

سپاهيان نادر در تصويري كه از جنگ وي با محمد گوركاني، پادشاه هند كشيده شده است، بيرقي سه گوش با رنگ سفيد در دست دارند كه در گوشه بالايي آن نواري سبز رنگ و در قسمت پاييني آن نواري سرخ دوخته شده است. شيري با دم برافراشته به صورت نيمرخ، در حال راه رفتن است و درون دايره خورشيد آن باز هم «المك الله» آمده است.

پرچم ايران با آغاز سلسله قاجار دچار دگرگوني‌هاي فراواني شد. يكي اين كه شكل آن براي نخستين بار از سه‌گوشه به چهارگوشه تغيير يافت و دوم اين كه آغامحمدخان، به دليل دشمني كه با نادر داشت، سه رنگ سبز، سفيد و سرخ پرچم نادري را برداشت و تنها رنگ سرخ را روي پرچم گذارد. دايره سفيد رنگ بزرگي در ميان اين پرچم بود كه در آن تصوير شير و خورشيد به رسم معمول وجود داشت، در اين دوره براي نخستين بار شمشيري در دست شير قرار داده شد.
در زمان فتحعلي‌شاه، دو پرچم وجود داشت: «پرچمي يك‌پارچه سرخ رنگ، با شيري نشسته و خورشيد بر پشت آن در ميان پرچم، بالاي چوب پرچم، دستي از سيم ناب به چشم مي‌خورد؛ اين درفش زمان جنگ بود. پرچم دوم سبز رنگ، با شيري نشسته و خورشيد بر پشت و بر، بالاي چوب پرچم، پيكاني زرين قرار داشت؛ اين پرچم زمان صلح بود.»

در زمان محمدشاه قاجار، تاج بر بالاي نشان شير و خورشيد افزوده شد. سندي از اين دوره وجود دارد كه پرچم را تصوير مي‌كند: «پس براي هر دولتي، نشاني ترتيب داده‌اند.»

دولت ايران را هم نشان «شير و خورشيد» متداول بوده كه قريب سه هزار سال، بل متجاوز از عهد زرتشت اين علامت بوده است. سبب انتشار آن شايد اين باشد كه در دين زرتشت، آفتاب را مظهر كل و مربي عالم مي‌دانستند.»

پرچم ايران، در دوران ناصرالدين‌شاه، با دستور اميركبير به صورت شبيه شكل كنوني درآمد. درفش ايران، داراي همان سه رنگ سبز، سپيد و سرخ زمان نادري شد. سراسر زمينه پرچم سفيد، با يك نوار سبز در گوشه بالايي و نواري سرخ‌رنگ به همان اندازه در قسمت پايين پرچم دوخته شد و نشان شير و خورشيد و شمشير در ميانه پرچم قرار گرفت. وي تاج ‌محمدشاه را نيز از پرچم حذف كرد.

با پيروزي جنبش مشروطه‌خواهي در ايران و تشكيل مجلس، نمايندگان مردم با راهنمايي ارباب كيخسرو شاهرخ، در اصل پنجم متمم قانون اساسي آوردند: «الوان رسمي بيرق ايران، سبز و سفيد و سرخ و علامت شير و خورشيد است.» شاهرخ، نماينده زرتشتي مجلس، در متقاعد كردن مجلس به استدلالات ديني متوسل شد. رنگ سبز، رنگ دلخواه پيامبر اسلام (ص) و نماد دين است، بنابر اين، پيشنهاد شد رنگ سبز در بالاي پرچم ملي ايران قرار گيرد.

در مورد رنگ سفيد نيز، به اين حقيقت تاريخي استناد شد كه رنگ سفيد، رنگ مورد علاقه اشوزرتشت است؛ اقليت ديني كه هزاران سال در ايران به صلح و صفا زندگي كرده‌اند.

رنگ سرخ نيز، با اشاره به ارزش خون شهيد در اسلام، به ‌ويژه امام حسين(ع) و جان‌باختگان انقلاب مشروطيت، به ضرورت پاس‌داشت خون شهيدان در پرچم تثبيت شد. درباره شير و خورشيد نيز، اين استدلال وجود داشت كه انقلاب مشروطيت در مرداد (سال 1285 هجري شمسي 1906 ميلادي) به پيروزي رسيد؛ يعني در برج اسد (شير).

از سوي ديگر، چون اكثر ايرانيان شيعه و پيرو علي هستند و اسدالله از القاب حضرت علي (ع) است، بنابر اين، شير هم نشانه مرداد است و هم نشانه امام اول شيعيان.

در مورد خورشيد نيز، چون انقلاب مشروطه در ميانه ماه مرداد به پيروزي رسيد و خورشيد در اين ايام در اوج نيرومندي و گرماي خود است، پيشنهاد شد خورشيد را نيز بر پشت شير سوار كنند كه اين شير و خورشيد، هم نشانه علي (ع) باشد، هم نشانه ماه مرداد و هم نشانه چهاردهم مرداد، يعني روز پيروزي مشروطه‌خواهان و البته وقتي شير نشانه پيشواي امام اول (ع) دانسته شود، شمشير ذوالفقار نيز در دستش قرار داده مي‌شود.

اصل پنجم متمم قانون اساسي، در دوران پهلوي تغييري نكرد و پرچم ايران به همين شكل باقي ماند.